Dermatologia Praktyczna

Bardzo obrazowa jest definicja ZWZ określająca go jako „stan fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania spowodowany przez długotrwałe zaangażowanie w sytuacje, które są obciążające pod względem emocjonalnym”. Sytuacje obciążające, w których notuje się przeciążenie pracowników problemami swoich podopiecznych, stymulują psychiczną reakcję obronną organizmu, którą określa się jako depersonalizacja, czego efektem jest cynizm i ignorowanie problemów i potrzeb innych ludzi. Naturalną reakcją wyczerpanego organizmu jest unikanie obciążeń i dystansowanie się polegające na wycofywaniu z kontaktów i zwiększanie dystansu do swoich podopiecznych. Warto podkreślić, że wypalenie zawodowe nie jest zwykłym zmęczeniem, ponieważ można być bardzo zmęczonym pracą, ale czerpać z niej satysfakcję.

 

ZWZ zapoczątkowany jest rozwojem przeróżnych dolegliwości fizycznych (somatycznych), tj. bóle głowy, kręgosłupa, problemami z odżywianiem się, zaostrzeniami chorób przewlekłych, jeśli takie występują, skokami ciśnienia tętniczego krwi, emocjonalnym wyczerpaniem czy rozdrażnieniem.

 

Konsekwencje ZWZ są przeróżne. Odbija się on negatywnie na relacjach ze współpracownikami, co zwrotnie powoduje kolejne obciążenia, tj. wrogą rywalizację, wzajemne pretensje i konflikty. Koszty psychologiczne ponosi także rodzina i przyjaciele osoby wypalonej. Osoba wypalona demonstruje wieczne rozdrażnienie, zmęczenie, złe samopoczucie, wszelką niechęć do korzystania z rozrywek, wyjazdów rekreacyjnych czy spotkań towarzyskich. Osoba taka każdą nową aktywność traktuje jako dodatkowy wysiłek i kolejne obciążenie i nie chce pod żadnym pozorem z nich korzystać. Kolejny rodzaj konsekwencji ma charakter finansowy. Są to koszty medyczne, gdyż wypalony pracownik czuje się chory i jako taki poszukuje opieki medycznej i oczekuje różnych ulg od współpracowników. Wypalony pracownik wykonuje swoją pracę mniej wydajnie, ma częste absencje w pracy, czego konsekwencją jest konieczność naprawy jego błędów przez pozostałych pracowników. Wypaleni pracownicy częściej rezygnują z pracy i stanowią obciążenie dla budżetu w postaci świadczeń socjalnych oraz rentowych.

 

Cóż więc robić, aby nas nie dopadł ZWZ? W zapobieganiu ZWZ pomocne są następujące czynniki:

 

1. Wysokie poczucie własnych umiejętności zawodowych i kompetencji.

2. Umiejętności interpersonalne.

3. Wysokie poczucie własnej skuteczności, wysoka tzw. odporność na stres (umiejętność radzenia sobie mimo trudności lub właściwość temperamentu, tzn. wysoki próg reaktywności, czyli mała wrażliwość na stres).

4. Zasoby zewnętrzne, tj. sytuacja materialna pracownika, dostępne źródła wsparcia zawodowego (przełożeni, współpracownicy), wsparcie rodzinne itp.

Na podstawie wyżej wymienionych informacji opracowano krótką instrukcję zapobiegania wypaleniu zawodowemu:

 

1. Wczesne rozpoznawanie objawów przeciążenia stresem.

2. Nawyk autoanalizy – poznawanie siebie, własnych zasobów i ograniczeń.

3. Określanie skutecznych i nieskutecznych sposobów radzenia sobie z problemami i emocjami.

4. Lepsze zrozumienie zachowania innych.

5. Podnoszenie kwalifikacji oraz rozwijanie własnych kompetencji interpersonalnych (empatia, asertywność, umiejętność rozwiązywania konfliktów i negocjacji).

6. Budowanie dobrego zespołu, który ma umiejętność korzystania i dawania wsparcia społecznego. Nie należy mylić z tzw. grupą narzekania.

7. Harmonia w stylu życia z czasem poświęconym na odpoczynek, hobby, bliskie więzi, kontakty towarzyskie, źródła przyjemności itp.

 

Aby przeciwdziałać rozwojowi objawów wypalenia zawodowego u przedstawicieli personelu medycznego, przedstawię poniżej autorską wersję działań antystresowych w postaci zwartego opracowania.

W chwili zmartwienia/smutku/złości czy frustracji:

• Wstań, zamknij oczy i policz do 10.
• Wykonaj kilka (3-5) głębokich i powolnych wdechów i wydechów.
• Wyobraź sobie przyjemną sytuację związaną z przebywaniem na łonie natury (np. morze, las, jezioro) – poczuj ją wszystkimi zmysłami.
• Powtórz sobie pod nosem kilka razy: „Tylko spokój może nas uratować”.
• Otwórz oczy, uśmiechnij się kilka razy i spójrz na świat przez „różowe okulary”.

Powtarzaj te czynności co najmniej 3 x dziennie, najlepiej w skojarzeniu z codzienne wykonywanymi czynnościami. W obecnych czasach, czasach apoteozy młodości i piękna, pamiętajmy, że negatywne emocje najbardziej szkodzą tym, którzy je w sobie generują i podsycają, gdyż przyspieszają starzenie!

 

Kluczową rolę w interakcjach lekarz-pacjent odgrywa empatyczna komunikacja, która jest źródłem porozumienia i prowadzi do owocnej współpracy. Pamiętajmy, że nie ma tzw. trudnych pacjentów, są tylko „wypaleni” lekarze. Aby efektywnie zapobiegać wypaleniu, należy inwestować w swoje kompetencje społeczne. Pomocne w tym działaniu jest przedstawione w pracy autorskie antystresowe ABC.

 

 

Fragment art.:
Zalewska-Janowska A.: Podstawy komunikacji lekarz-pacjent, [w:] Dermatologia praktyczna 4 (27): 2013; 43-44.