Dermatologia Praktyczna

Na początek kilka podstawowych zasad, niezależnych od rodzaju niepełnosprawności:

• Podczas wizyty lekarskiej zwracamy się bezpośrednio do osoby niepełnosprawnej, używając form grzecznościowych „Pani”, „Pan” , jeśli ukończyła ona 18 lat.
• W sytuacji gdy mamy taki zwyczaj, zacznijmy spotkanie od uścisku dłoni. W ten sposób niewerbalnie podkreślamy akceptacje i równe traktowanie wszystkich pacjentów. To jest szczególnie ważne dla osób z niepełnosprawnością.
• Jeśli oferujemy osobie z niepełnosprawnością pomoc, zapytajmy, czy jej potrzebuje i jak miałaby wyglądać. Z drugiej strony warto uczulić osobę z niepełnosprawnością, aby wypracowała wskazówki dla otoczenia, jak jej pomagać, by pomoc była efektywna a nieefektowna.
• Dla pacjentów z niepełnosprawnością warto zarezerwować więcej czasu, gdyż ich problemy (m.in. z poruszaniem, mową czy obniżony nastrój) mogą wpłynąć na czas trwania wizyty.
• Osoby z niepełnosprawnością często przychodzą z opiekunami – warto korzystać z ich wiedzy i doświadczenia, ale nie mogą zastąpić kontaktu z pacjentem, nawet jeśli potrzebujemy na to więcej czasu.
• By nic nie wypadło sztucznie, najlepiej zapytać, jakiej pomocy potrzebuje pacjent.

Powyższe wskazówki są uniwersalne, jednak inne dotyczą konkretnych problemów.

Ta grupa jest bardzo zróżnicowana, a w świadomości społecznej kojarzy się tylko z wózkiem. Asortyment sprzętu ortopedycznego jest ogromny. Bez względu na to, jaki pomaga pacjentowi, warto pamiętać, że sprzęt jest częścią sfery intymnej, zatem nie dotykamy go, nie szturchamy nim bez pytania. Kolejny problem to bariery architektoniczne. Podjazdy, barierki i toaleta to już standard w wielu placówkach medycznych. Niestety część problemów pozostaje nadal niezauważonych. Sprzęt medyczny nie ma funkcji podnoszenia czy obniżenia, dlatego gdy do badania potrzebujemy skorzystać nawet ze zwykłej leżanki, warto zatroszczyć się o dodatkowy personel pomocniczy. Osoby poruszające się z trudem potrzebują krzesła o odpowiedniej dla nich wysokości, niekiedy podłokietników. By uniknąć niezręczności, warto zostawić to w gestii samego pacjenta. Osoby z tej grupy niepełnosprawności mogą się przewrócić. W takiej sytuacji postępujemy według wskazówek zainteresowanego, aby zminimalizować skutki upadku.

W przypadku tej grupy pacjentów wyjątkowo ważna jest informacja, co będziemy wykonywać. Dokładne wskazówki pozwolą zmniejszyć strach przed nieznanym bodźcem. Jest to szczególnie ważne przy niespodziewanym bodźcu świetlnym. Jeśli chodzi o zapisanie wskazówki, co do dalszego leczenia, ich rodzaj zależy od stopnia uszkodzenia wzroku. Z tego powodu niekiedy takie informacje można przekazać na nośnikach głosowych.

Osoby z zaburzeniami narządu słuchu często potrafią czytać z ruchu warg – mówimy więc powoli i wyraźnie. Jeśli zabieg wymaga założenia maseczki chirurgicznej, warto pamiętać, że pacjent traci swój kanał komunikacyjny, dlatego przed zabiegiem go omawiamy. Pamiętajmy o ustaleniu znaków informujących o ewentualnych problemach podczas zabiegu. Część osób porozumiewa się przy pomocy języka migowego – czasami warto, by przy rozmowie był tłumacz migowy, szczególnie przy trudnych diagnozach i skomplikowanym procesie leczenia. W tej sytuacji utrzymujemy kontakt wzrokowy z pacjentem, a nie z tłumaczem. W kraju jest niewielu profesjonalnych tłumaczy migowych, ale część logopedów zna ten język. Alternatywna forma komunikacji to za pomocą kartki papieru i długopisu; pomaga również materiał obrazkowy. Część osób znających język migowy w piśmie nie używa płynnej polszczyzny, wtedy w razie niezrozumienia tekstu po prostu dopytajmy.

Pacjenci z upośledzeniem umysłowym mają problem z wyrażaniem swoich potrzeb ze zrozumieniem tego, co się dzieje, czego konsekwencją jest brak współpracy podczas wywiadu czy najprostszych badań, np. pobrania krwi lub USG. W takiej sytuacji warto rozważyć przeprowadzenie badania w znieczuleniu. Jeśli możliwa jest komunikacja z pacjentem, rozmawiamy z nim, dostosowując jej poziom do możliwości poznawczych chorego. Musimy jednak uważać na sposób zadawania pytań. Optymalne pytania są neutralne, gdyż pacjenci mają zwyczaj mówienia tak, by zadowolić rozmówcę, co może być mylące dla lekarza. W przypadku tej grupy pacjentów rola opiekuna jest niezastąpiona. Głównie jako "źródła" informacji o pacjencie przez interpretacje szerokiego wachlarza zachowań, a także jako "kotwica" bezpieczeństwa podczas wszelkich procedur medycznych.

W przypadku tej grupy podstawą jest możliwość dostosowania pomieszczenia do ich wzrostu. Pomocne mogą być małe schodki czy obniżane krzesło. Pamiętajmy, by zadbać o dobry kontakt wzrokowy podczas rozmowy.

W przypadku zaburzeń mowy informujmy pacjenta, jeśli nie rozumiemy co mówi. Zawsze możemy zaproponować alternatywną formę komunikacji.

W dążeniu do samodzielności coraz częściej osoby z niepełnosprawnością decydują się na pomoc psów asystujących. Mogą one pomagać praktycznie każdej grupie osób z niepełnosprawnością. Zakaz wprowadzania zwierząt nie powinien ich dotyczyć. Psy są w specjalnych kamizelkach i dzięki wyszkoleniu ich obecność jest prawie niezauważalna, a pomoc dla pacjenta nieoceniona.

Każdy pacjent ma prawo do kompleksowej opieki. Niekiedy bariery wynikające z chorób pacjenta same w sobie są przeszkodą. Czasami drobne triki pozwalają je usunąć lub zmniejszyć, co sprawia, że praca lekarza jest efektywniejsza. Dzięki współpracy z pacjentem, także tym niepełnosprawnym, proces leczenia ma większą szansę na zakończenie sukcesem.

1. J. Cohen: Praktyczny poradnik savoir-vivre wobec osób niepełnosprawnych. Darmowa publikacja Rzecznika Praw Obywatelskich.
2. B. Jurkowska, I. Gryniuk-Toruń, A. Rawa-Kochanowska, W. Tyburczyk, A. Toruń-Jurkowska, D. Budzisz-Turbakiewicz, E. Pietryka-Michałowska: Pacjenci o szczególnych potrzebach – seniorzy, dzieci i osoby niepełnosprawne w gabinecie lekarskim, pacjenci godni szacunku, [w:] Interdyscyplinarne problemy w praktyce medycznej, A. Prystupa, G. Nowicki (red.), Lublin 2015, Wyd. Chełmskie Stowarzyszenie Medyczne, ss. 45-56.

 

Barbara Jurkowska