Z tego też względu wyłącznie pozostaje leczenie empiryczne – leki stosowane miejscowo i ogólnie, a ich głównym celem działania jest usunięcie łuski, spowolnienie tempa przemiany keratynocytów (wędrówka komórek z warstwy podstawnej do rogowej trwa 28 dni w naskórku zdrowym, podczas gdy w łuszczycy jedynie 3–4 dni), poprawienie różnicowania komórek, a także wyhamowanie reakcji zapalnej. Istotnym aspektem jest wybór takiej metody leczniczej, która pozwoliłaby na kontrolowanie przebiegu choroby, maksymalnie ograniczając jej negatywny wpływ na życie pacjenta, a także by skutki uboczne długotrwałego leczenia były jak najmniejsze. Głównym celem leczenia jest więc osiągnięcie możliwie najdłuższego okresu remisji. Jeśli chodzi o stosowane metody lecznicze, to oprócz terapii miejscowej wyróżniamy: fotochemioterapię, fototerapię, retinoidy, metotreksat, cyklosporynę A, antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne, balneoterapię i wreszcie leki biologiczne przeznaczone dla pacjentów z ciężkimi postaciami łuszczycy, u których inne metody terapii nie przyniosły poprawy. Kierując się ciężkością choroby, po uwzględnieniu chorób towarzyszących, wieku, płci i możliwych objawów niepożądanych, wymienione powyżej metody terapeutyczne można stosować w różnych zestawieniach.
Jak dotąd nadal nie ustalono, jak zmienna jest częstość występowania objawów niepożądanych (serious adverse events – SAE) w trakcie leczenia systemowego łuszczycy. Jednak wydaje się to jasne, że gdyby udało się to określić, praktyka kliniczna stałaby się znacznie prostsza pod względem ustalenia terminów kolejnych wizyt kontrolnych, jak i zlecanych badań laboratoryjnych. Na podstawie 5-letniej obserwacji przeprowadzonej w latach 2008-2013 na pacjentach z łuszczycą, pozostających w trakcie terapii ogólnej, u których doszło do wystąpienia objawów niepożądanych, spróbowano wyznaczyć, czy istnieje korelacja pomiędzy pojawianiem się tych reakcji oraz długością trwania terapii. Okazało się, że spośród wszystkich uwzględnionych w pracy leków (etanercept, infliksymab, adalimumab, ustekinumab, acytretyna, cyklosporyna, metotreksat), to cyklosporyna i infliksymab charakteryzowały się ogólnie największym ryzykiem działań niepożądanych. Dla pozostałych, reakcje te z dominującą częstością pojawiały się w trakcie pierwszego roku terapii (dotyczyło to zwłaszcza cyklosporyny). Co ciekawe, odchylenia w badaniach laboratoryjnych także przeważały podczas pierwszego roku leczenia, ale tylko w przypadku leków klasycznych, ponieważ dla biologicznych utrzymywały się niezmiennie na stałym poziomie.
Próbując wytłumaczyć to zjawisko, podano, że pierwszy rok leczenia jest okresem, kiedy pacjenci są najbardziej wrażliwi na obserwowanie przebiegu terapii i ewentualne zgłaszanie objawów niepożądanych. Ponadto wystąpienie SAE prowadzi często do odstawienia leków już na początku terapii, to znaczy przed ukończeniem okresu jednego roku. Ci chorzy, którzy nie zakończyli leczenia, są z kolei bardziej uodpornieni i nie wykazują potrzeby zgłoszenia ewentualnych odchyleń.
Z przeprowadzonej analizy jasno wynika, że najkrótsze odstępy pomiędzy kolejnymi wizytami kontrolnymi powinny mieć miejsce w czasie początkowego, pierwszego roku leczenia łuszczycy. Zwiększonej uwagi i obserwacji wymagają cyklosporyna i infliksymab. Po tym czasie zupełnie właściwym zaleceniem są rzadsze kontrole kliniczne i laboratoryjne, tym bardziej, że pacjent, obserwując SAE, zgłosi się na wizytę we własnym zakresie, a nie w umówionym z dużym wyprzedzeniem terminie.
Lek. Paulina Szczepanik-Kułak
Na podstawie:
Descalzo M.A, Carretero G., Ferrándiz C., Rivera R., Daudén E., Gómez-García F.J., i wsp.: Change over time in the rates of adverse events in patients receiving systemic therapy for psoriasis: A cohort study. J Am Acad Dermatol 2018; 78 (4): 798-800.
