Biorąc ponadto pod uwagę, że okaleczenia rytualne kobiet powodują znaczne cierpienie, trwałe zniekształcenie oraz liczne dolegliwości ze strony narządów płciowych żeńskich, to właśnie one mają w dzisiejszej medycynie największe znaczenie. Częstość okaleczeń rytualnych wśród kobiet zależna jest od rejonu geograficznego i np. na terenach Afryki Subsaharyjskiej waha się od 5 do nawet 98%, przy czym najczęściej zabiegi te wykonuje się w Etiopii, Somalii i Erytrei. Zgodnie z szacunkami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na świecie żyje około 100-140 mln kobiet, które poddano rytualnemu obrzezaniu. W samej Afryce zabiegi te wykonuje się każdego roku u około 3 milionów dziewczynek. mimo iż praktykowane w wielu kulturach rytualne obrzezanie kobiet traktowane jest przez WHO jako czyn łamiący prawa człowieka i dyskryminujący kobiety.
W zależności od stopnia okaleczenia wyróżnia się wiele podtypów okaleczeń rytualnych (tab. 17.5).
Tabela 17.5.
Klasyfikacja rytualnych zabiegów dokonywanych wśród kobiet (według WHO/UNICEF/UNFPA)
|
Typ okaleczenia
|
Opis
|
|
Typ I
|
Usunięcie łechtaczki (klitoridektomia) – do tego podtypu zaliczane są zarówno przypadki usunięcia skóry otaczającej łechtaczkę, ale bez resekcji łechtaczki (typ Ia), jak i przypadki wycięcia części lub całej łachtaczki (typ Ib)
|
|
Typ II
Typ IIa
Typ IIb
Typ IIc
|
Wycięcie całej łechtaczki wraz z częściową lub całkowitą resekcją warg sromowych mniejszych – wejście do pochwy w tym podtypie nie zostaje zasłonięte
Wycięcie warg sromowych mniejszych
Wycięcie łechtaczki i warg sromowych mniejszych
Wycięcie łechtaczki oraz warg sromowych mniejszych i większych
|
|
Typ III
|
Wycięcie części lub całości narządów płciowych zewnętrznych wraz z przesłonięciem/zwężeniem wejścia do pochwy określanym mianem infibulacji (postać najcięższa z całkowitą resekcją łechtaczki i warg sromowych mniejszych)
|
|
Typ IV
|
Niesklasyfikowany – obejmuje wszystkie inne przypadki okaleczeń narządów płciowych żeńskich, które nie spełniają kryteriów opisanych powyżej
|
Rozpoznanie. Ustala się na podstawie obrazu klinicznego oraz wywiadu wskazującego na przynależność etniczną i/lub miejsce pochodzenia pacjentki.
Powikłania
Okaleczenia narządów płciowych żeńskich mogą powodować wiele długotrwałych powikłań. Warto przy tym zaznaczyć, że zabiegi tego rodzaju wykonywane są niejednokrotnie w warunkach urągających jakimkolwiek zasadom higieny, bez znieczulenia, często zupełnie przypadkowymi narzędziami (np. fragmentem szkła). Wiąże się to z bólem i cierpieniem kobiet w trakcie wykonywania zabiegu i bezpośrednio po nim, a także z wysokim odsetkiem powikłań, głównie zakażeń bakteryjnych, nierzadko zagrażających życiu tych kobiet. Po dłuższym czasie kobiety mogą skarżyć się na bolesne stosunki płciowe oraz nawrotowe zakażenia dróg moczowych i objawy dysuryczne. U wielu kobiet występują zaburzenia miesiączkowania oraz komplikacje okołoporodowe, np. pęknięcia zwieracza odbytu i zakażenia okołoporodowe. Zaobserwowano, że śmiertelność noworodków urodzonych przez kobiety poddane obrzezaniu jest wyraźnie wyższa, niż w pozostałej grupie kobiet, a ryzyko zgonu jest o około 15% wyższe w przypadku okaleczeń typu I, o 32% – w typie II i aż o 55% – w typie III.
Leczenie
Biorąc pod uwagę fakt, że okaleczanie rytualne kobiet uznawane jest przez WHO jako czyn godzący w prawa człowieka, procedura ta w żadnym wypadku nie powinna być wykonywana przez personel medyczny. Obecnie w krajach, gdzie okaleczenia rytualne kobiet stanowią część tradycji kulturowej, prowadzona jest, m.in. przez WHO i UNICEF, szeroka kampania edukacyjna informująca o niekorzystnych konsekwencjach zdrowotnych, jakie się z tym wiążą, i konieczności zaprzestania ich wykonywania.
W warunkach polskich problem okaleczeń rytualnych kobiet dotyczy niemal wyłącznie ludności napływowej i jak dotąd przypadki takie widuje się rzadko. Stan ten jednak może się zmienić w miarę zwiększania się migracji do Polski kobiet z rejonów, gdzie obrzezanie rytualne jest praktykowane. Dlatego też personel medyczny sprawujący opiekę nad zdrowiem kobiet (położne i lekarze ginekolodzy-położnicy) powinni być świadomi tego problemu. W przypadkach, w których pacjentki mają problemy zdrowotne z powodu obrzezania rytualnego, można rozważyć wykonanie plastyki chirurgicznej narządów płciowych, ale jedynie w przypadkach, w których pacjentki wyrażają taką wolę.
Problemem w tej grupie pacjentek mogą być porody, chociaż sam fakt obrzezania kobiety nie jest wskazaniem do wykonania cięcia cesarskiego. Przed porodem należy zebrać dokładny wywiad (zwłaszcza u kobiet z typem III okaleczenia) i upewnić się, czy pacjentka pragnie odtworzenia naturalnego wejścia do pochwy, czy też życzy sobie, aby wykonać ponownie reinfibulację, gdyż decyzja tego rodzaju nie może być wyłącznie decyzją lekarza położnika.
Źródło:
Reich A., Szepietowski J.: Okaleczenia rytulane narządów płciowych, [w:] Choroby przenoszone drogą płciową, pod red. T. F. Mroczkowskiego, wyd. III poprawione i uzupełnione. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2012, ss. 328-329.
