Atopowe zapalenie skóry (AZS) to przewlekła choroba o remisyjno-nawrotowym przebiegu, której patogeneza ma złożony, wieloczynnikowy charakter. Podkreśla się, że w jej rozwoju szczególnie istotną rolę odgrywają cytokiny z grupy Th2, w tym interleukina 4 (IL-4), interleukina 13 (IL-13) oraz interleukina 31 (IL-31). Warto podkreślić, że w regulacji homeostazy skóry bierze udział wiele czynników, w tym hormony płciowe. Uważa się, że działanie progesteronu, wytwarzanego głównie przez komórki ciałka żółtego w fazie lutealnej i wczesnej ciąży, a podczas późniejszej ciąży przez łożysko, może prowadzić do upośledzenia funkcji bariery ochronnej skóry. Ponadto wykazano, że estradiol (podstawowy, naturalny estrogen) oraz progesteron mogą modulować w sposób pośredni lub bezpośredni wydzielanie cytokin Th2, zwłaszcza w fazie lutealnej i w czasie ciąży. W przypadku AZS pacjentki często zgłaszają nasilenie skórnych zmian chorobowych w okresie okołomiesiączkowym.
Bello i wsp. przeprowadzili ciekawe badanie prospektywne, do którego włączono kobiety w okresie rozrodczym (w wieku 18-45 lat) z rozpoznaniem AZS, celem oceny zmian objawów i nasilenia choroby podczas cyklu miesiączkowego w porównaniu z pacjentkami z łuszczycą. Pacjentki proszono o wypełnienie kwestionariusza uwzględniającego wywiad dermatologiczny i ginekologiczny oraz schorzenia towarzyszące, a następnie oceniano je w okresie przedmiesiączkowym, w czasie miesiączki i po jej zakończeniu przez 3 kolejne miesiące. Ponadto pacjentki oceniano pod kątem występowania przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych, umiarkowanego lub ciężkiego zespołu przedmiesiączkowego oraz braku/łagodnego zespołu przedmiesiączkowego, zgodnie z kryteriami Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Do badania nie włączono pacjentek w trakcie leczenia lub leczonych preparatami systemowymi w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Badaniem objęto łącznie 169 kobiet, w tym 87 chorujących na AZS i 82 na łuszczycę. Na podstawie analizy statystycznej stwierdzono, że pacjentki z AZS i z łuszczycą różniły się jedynie pod względem wieku w momencie wystąpienia choroby, czasu trwania choroby, powierzchni skóry zajętej przez zmiany chorobowe i chorób współistniejących.
Co istotne, wykazano, że kobiety z umiarkowanym lub ciężkim AZS wykazywały znaczne nasilenie zmian skórnych i świądu oraz pogorszenie jakości życia w okresie przedmiesiączkowym w porównaniu z okresem menstruacyjnym i - znacznie bardziej - w porównaniu z okresem pomiesiączkowym. Ponadto stwierdzono, że zaostrzenie AZS w okresie przedmiesiączkowym było związane z późniejszym wiekiem wystąpienia miesiączki i dłuższym czasem jej trwania. Co ciekawe, nie stwierdzono związku między przedmiesiączkowym zaostrzeniem AZS a obecnością zespołu napięcia przedmiesiączkowego lub przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych. Z kolei pacjentki z łagodnym AZS oraz te z łuszczycą nie wykazywały zmienności objawów chorobowych w stosunku do fazy menstruacyjnej.
Lek. Paulina Szczepanik-Kułak
Na podstawie:
Bello G.D., Maurelli M., Schena D., Gisondi P., Girolomoni G.: Variations of symptoms of atopic dermatitis and psoriasis in relation to menstrual cycle. J Am Acad Dermatol 2022 Oct; 87(4):892-895.
Fot. Pixabay