Patogeneza choroby, choć wciąż nieznana, zakłada istnienie czynnika egzogennego zaburzającego równowagę pomiędzy czynnikami hamującymi i aktywującymi włóknienie. Chelaty gadolinu to najczęściej stosowane magnetyczne środki cieniujące. Gadolin w postaci wolnej (Gd3+) jest silnie toksyczny. Pogorszenie funkcji filtracyjnej nerek poprzez wydłużenie czasu pozostawiania paramagnetyku w organizmie (nawet do 34 godzin), a także wysokie stężenie jonów żelaza sprzyjają dysocjacji chelatów gadolinu i uwalnianiu wolnych jonów tego pierwiastka odkładających się w węzłach chłonnych, wątrobie, kościach i mózgu. Dochodzi w ten sposób do potwierdzonej immunohistochemicznie aktywacji komórek dendrytycznych (CD68+), które uwalniając transformujący czynnik wzrostu beta 1 (TGF-B1), stymulują procesy włóknienia. Konkurencyjna teoria zakłada fagocytowanie Gd3+ przez makrofagi, które uwalniając cytokiny prozapalne, również stymulują procesy włóknienia. W świetle obu przedstawionych teorii podwyższone stężenie anionów fosforanowych w grupie pacjentów z PNN jest wyjątkowo niekorzystnym zjawiskiem z racji tworzenia i odkładania precypitatów w tkankach. NSF pojawia się w ciągu 2 miesięcy u pacjentów z zaawansowaną PNN niezależnie od rasy lub płci w 92% z potwierdzoną ekspozycją na gadolin. Profil choroby jest przewlekły z typem piorunującym występującym u mniej niż 5% pacjentów. Włóknienie skóry stwierdza się u wszystkich pacjentów z NSF ze sporadycznym zajęciem innych narządów. Pierwsze objawy są mało specyficzne przypominające zapalenie tkanki łącznej zlokalizowanej w obrębie dystalnych części kończyn lub tułowia z towarzyszącym rumieniem, obrzękiem, uczuciem świądu i palącym bólem. W miarę postępu choroby zmiany przemieszczają się proksymalnie, zajmując coraz to większe obszary, natomiast skóra ulega pogrubieniu i stwardnieniu, przypominając obraz „kostki brukowej”. W przypadku znacznego zaawansowania może dochodzić do przykurczy lub nawet unieruchomienia stawów. Włóknieniu mogą ulec także inne narządy, w tym mięśnie szkieletowe, płuca, opłucna, przepona, wątroba i serce. Skóra głowy pozostaje wolna.
Obecnie nie dysponujemy badaniami, które jednoznacznie mogą potwierdzić lub wykluczyć NSF. Rozpoznania dokonujemy poprzez zestawienie wywiadu, obrazu klinicznego, biopsji skóry i wykluczenia schorzeń o podobnym przebiegu. Wywiad pacjenta z NSF powinien zawierać ONN/PNN, dializoterapię lub przeszczep nerki. Obraz histopatologiczny jest niespecyficzny. Obserwujemy pogrubiałe wiązki kolagenu, zwiększoną ilość mucyny, komórki wielojądrzaste CD68+/XIIIa+, komórki pnia CD34+ oraz prokolagenu-1 z jednoczesnym brakiem nacieku zapalnego. Z racji dużego prawdopodobieństwa zajęcia organów wewnętrznych zaleca się również wykonanie spirometrii, echokardiografii i ewentualnie biopsji skórno-mięśniowej w celu dokonania oceny zawansowania układowego choroby. Diagnostyka różnicowa jest złożona i obejmuje między innymi twardzinę układową, scleromyxedema, eozynofilowe zapalenie powięzi oraz chorobę przeszczep przeciw gospodarzowi. Do udokumentowanych form terapii zaliczamy fototerapię UVA, terapię fotodynamiczną, fotoforezę pozaustrojową, pentoksyfilinę, ryfampicynę, glikokortykosteroidy, cyklofosfamid, talidomid, tiosiarczan sodu, a także wysokie dawki immunoglobuliny. Wszystkie wymienione formy terapii wymagają dalszych prób klinicznych. Zaleca się także intensywną fizykoterapię w celu zapobieżenia przykurczom okołostawowym i dalszemu unieruchomieniu. Wielu autorów uważa, że tylko przeszczep nerki jest w stanie zahamować postęp NSF.
Źródło: fragment art.: Arasiewicz H., Brzezińska-Wcisło L.: Zmiany skórne w przewlekłej niewydolności nerek, [w:] Dermatologia Praktyczna 4 (27); 2013: 21-22.
Źródło: fragment art.: Arasiewicz H., Brzezińska-Wcisło L.: Zmiany skórne w przewlekłej niewydolności nerek, [w:] Dermatologia Praktyczna 4 (27); 2013: 21-22.
