Łysienie plackowate jest chorobą, której leczenia podejmują się prawie wszyscy pacjenci z rozpoznaniem AA, chcąc się pozbyć tego dokuczliwego defektu kosmetycznego. Warto także pomyśleć o zaleceniu dodatkowej konsultacji psychologicznej, zarówno jako elementu leczenia wspomagającego, jak i ochrony przed nawrotami choroby, gdyż aspekt psychologiczny zajmuje ważną rolę w patogenezie choroby. Wśród metod terapeutycznych wyróżniamy stosowane miejscowo: glikokortykosteroidy, minoksydil, cygnolinę oraz inhibitory kalcyneuryny. Do leków ogólnych należą glikokortykosteroidy podawane doustnie lub dożylnie, cyklosporyna, metoreksat, mykofenolan mofetylu lub azatiopryna. Nie ma jednak dostępnych dużych, kontrolowanych badań, zwłaszcza dla populacji dziecięcej, dotyczących metod leczenia łysienia. Nie istnieją także zaaprobowane przez FDA schematy terapeutyczne.
Badania kliniczne wykazały skuteczność terapeutyczną doustnych inhibitorów kinazy JAK stosowanych w leczeniu AA populacji dorosłych. Wiążące się z tym działania niepożądane, takie jak infekcje czy supresja szpiku, wzbudzają dużą obawę w przypadku dzieci. Jednak forma liposomalna aplikowana miejscowo daje duże nadzieje na poprawę kliniczną. Odnotowuje się niewiele efektów ubocznych tej terapii, głównie w postaci podrażnień na skórze. E. Putterman i wsp. w swojej publikacji przedstawili podsumowanie efektów stosowania miejscowego 2-proc. tofacytynibu w grupie 11 pacjentów w wieku 4-16 lat, u których rozpoznano AA, AU lub AT, a wcześniejsze leczenie systemowe doustnymi preparatami glikokortykosteroidowymi w schematach 3-tygodniowych lub 15-dniowych (prednizon lub prednizolon początkowo przez 5-7 dni w dawce 1 mg/kg m.c. na dobę, następnie przez kolejne 5-7 dni 0,5 mg/kg m.c. na dobę i wreszcie przez ostatnie 5-7 dni 0,25 mg/kg m.c. na dobę) nie przyniosło poprawy klinicznej. Efektem leczenia było obniżenie wskaźnika SALT (Severity of Alopecia Tool), który służy ocenie ciężkości AA, o średnio 32.3%, przy czym poprawa w zakresie tej wartości dotyczyła aż 8 z 11 badanych dzieci. Ponadto u trzech pacjentów zaobserwowano tzw. odrost akceptowalny kosmetycznie, rozumiany jako odrost włosów wystarczający do pokrycia skóry owłosionej głowy w miejscach wyłysienia. Należy podkreślić, że u żadnego badanego nie odnotowano objawów niepożądanych, wszystkich charakteryzowała dobra tolerancja leczenia. Zauważono, że u dwóch osób pojawia się początkowa, zachęcająca odpowiedź na tofacytynib, po czym po 9-12 miesiącach odrost włosów już się nie pojawiał. Jeden z pacjentów w ogóle nie odpowiedział na leczenie, jednak zastosowanie leku w formie doustnej wykazało się skutecznością kliniczną.
Choć są to badania o sporych ograniczeniach, zwłaszcza w aspekcie liczby badanych, to dają one bardzo pozytywny sygnał, że 2-proc. tofacytynib aplikowany miejscowo może stanowić zarówno element dodatkowy, jak i drugi rzut leczenia łysień diagnozowanych u pacjentów pediatrycznych. Podkreślana jest konieczność dalszych badań nad większą grupą chorych.
Lek. Paulina Szczepanik-Kułak
Na podstawie:
Putterman E. i wsp.: Topical 2% tofacitinib for children with alopecia areata, alopecia totalis, and alopecia universalis. J Am Acad Dermatol, 78 (6): 1207-1209.
