Zgodnie z wytycznymi z 2018 r., leczeni ma na celu całkowitą kontrolę objawów pokrzywki. Pierwszą linię terapeutyczną w CSU stanowią leki przeciwhistaminowe (anty-H1) II generacji. W razie braku poprawy po 2-4. tygodniach lub wcześniej (gdy objawy nie są tolerowane) zalecana jest eskalacja dawki leków przeciwhistaminowych maksymalnie do 4-krotnej sugerowanej przez producenta. Brak skuteczności wiąże się z dołączeniem omalizumabu, a następnie cyklosporyny. Leczenie immunosupresyjne przewlekłej pokrzywki spontanicznej często pozwala na uzyskanie poprawy klinicznej, jednak istnieją znaczne różnice we właściwościach dostępnych preparatów. W przypadku metotreksatu wykazano efekt immunomodulujący i przeciwzapalny oraz zdolność do obniżenia poziomu krążących autoprzeciwciał, które występują u ok. 30% chorych z CSU.
Grupa francuskich badaczy postanowiła sprawdzić, czy u pacjentów z oporną na leczenie przewlekłą pokrzywką spontaniczną, zastosowanie metotreksatu jako terapii dodatkowej może przynieść poprawę kliniczną. W tym celu przeprowadzono wieloośrodkowe, randomizowane, podwójnie zaślepione badanie, do którego włączono 75 pełnoletnich pacjentów. Do kryteriów włączenia należało przyjmowanie co najmniej trzech różnych preparatów anty-H1 lub w przynajmniej podwójnej dawce w okresie 2011-2016. Pacjenci zostali przydzieleni losowo do grupy kontrolnej i badawczej w stosunku 1:1 (36:39). Przez 18 tygodni wszystkie osoby przyjmowały leki przeciwhistaminowe II generacji, dodatkowoosoby z grupy kontrolnej przyjmowali placebo, zaś z badawczej - metotreksat. Pierwotnym punktem końcowym było uzyskanie całkowitej remisji zmian chorobowych w ciągu 18. tygodni, a wtórnym - złagodzenie świądu, zmniejszenie liczby epizodów pokrzywkowych w ciągu tygodnia oraz wykwitów na twarzy i szyi, skrócenie utrzymywania się zmian na skórze, poprawa jakości życia i bezpieczeństwa.
Grupa francuskich badaczy postanowiła sprawdzić, czy u pacjentów z oporną na leczenie przewlekłą pokrzywką spontaniczną, zastosowanie metotreksatu jako terapii dodatkowej może przynieść poprawę kliniczną. W tym celu przeprowadzono wieloośrodkowe, randomizowane, podwójnie zaślepione badanie, do którego włączono 75 pełnoletnich pacjentów. Do kryteriów włączenia należało przyjmowanie co najmniej trzech różnych preparatów anty-H1 lub w przynajmniej podwójnej dawce w okresie 2011-2016. Pacjenci zostali przydzieleni losowo do grupy kontrolnej i badawczej w stosunku 1:1 (36:39). Przez 18 tygodni wszystkie osoby przyjmowały leki przeciwhistaminowe II generacji, dodatkowoosoby z grupy kontrolnej przyjmowali placebo, zaś z badawczej - metotreksat. Pierwotnym punktem końcowym było uzyskanie całkowitej remisji zmian chorobowych w ciągu 18. tygodni, a wtórnym - złagodzenie świądu, zmniejszenie liczby epizodów pokrzywkowych w ciągu tygodnia oraz wykwitów na twarzy i szyi, skrócenie utrzymywania się zmian na skórze, poprawa jakości życia i bezpieczeństwa.
Wykazano, że pełną remisję kliniczną uzyskano u 3 pacjentów przyjmujących metotreksat. W grupie kontrolnej jej nie zaobserwowano (p = 0,24). Jakość życia chorych z czasem pogorszyła się, jednak tak jak w przypadku wtórnych punktów końcowych, nie odnotowano statystycznej różnicy pomiędzy grupami. Działania niepożądane dotyczyły obu grup w równym stopniu.
W podsumowaniu autorzy stwierdzili, że metotreksat to lek czasami wykorzystywany w terapii przewlekłej pokrzywki spontanicznej, który nie pozwala na uzyskanie większej poprawy klinicznej niż placebo. Mocną stroną przeprowadzonego badania jest podwójne zaślepienie oraz jasno zdefiniowane kryterium konieczności uzyskania pełnej remisji zmian chorobowych w wyniku zastosowanego leczenia.
Na podstawie:
Leducq S. i wsp.: Efficacy and safety of methotrexate versus placebo as add-on therapy to H1 antihistamines for patients with difficult-to-treat chronic spontaneous urticaria: A randomized, controlled trial. JAAD 2019; 82 (1): 240-243.
Lek. Paulina Szczepanik-Kułak
Źródło ikony wpisu: ze zbiorów prof. Andrzeja Kaszuby
Źródło ikony wpisu: ze zbiorów prof. Andrzeja Kaszuby
