Opublikowano dnia : 22.01.2025
Streszczenie
Leczenie przerostu dziąseł związanego z leczeniem ortodontycznym w kontekście estetyki przedniego odcinka szczęki – opis przypadku.
(Thakare SS, Shirbhate U, Bajaj P i wsp. Management of Orthodontic Therapy-Associated Gingival Overgrowth for Esthetic Consideration in Anterior Maxillary Region: A Case Report. Cureus 2024; 16(7), e63709).
Obecność przerostu dziąseł (z ang. gingival overgrowth – GO lub gingival enlargement – GE) wywiera wielowymiarowy wpływ nie tylko na układ stomatognatyczny, ale także na kondycję psychiczną pacjentów. Wśród czynników sprzyjających rozwojowi tego problemu klinicznego wymienia się m. in. nieprawidłowe ustawienie zębów oraz terapię ortodontyczną. W omawianej pracy przedstawiono opis przypadku przerostu dziąseł w przebiegu leczenia aparatem stałym.
21-letnia kobieta, pozostająca pod opieką Poradni Ortodoncji, została skierowana do Poradni Periodontologii z powodu przerostu dziąseł zlokalizowanego w okolicy zębów 12 oraz 22. Na wstępie wykonano skaling oraz polishing, jednakże podczas przeprowadzonej po tygodniu oceny stanu dziąseł stwierdzono brak poprawy klinicznej. W związku z tym zaplanowano zabieg gingiwektomii. Postępowanie przedzabiegowe obejmowało badania laboratoryjne krwi, których wyniki mieściły się w granicach normy. Na początku zaplanowanej procedury za pomocą pincety Crane’a-Kaplana zaznaczono punkty krwawe na poziomie dna kieszonek. Następnie wykonano cięcie skośne zewnętrzne pod kątem 45 stopni z użyciem ostrza chirurgicznego nr 15. Przeprowadzone po tygodniu i miesiącu od zabiegu wizyty kontrolne wykazały prawidłowe gojenie bez towarzyszącego obrzęku, czy objawów infekcji. Ponadto zaproponowane postępowanie pozwoliło na uzyskanie satysfakcjonującej estetyki uśmiechu.
Przyjmuje się, że okres adolescencji sprzyja rozpoczęciu terapii ortodontycznej ze względu na to, że na tym etapie rozwoju doszło już do wyrznięcia większości zębów stałych, a nadal możliwe jest ukierunkowanie wzrostu twarzoczaszki. Należy jednak pamiętać o tym, że pacjenci w okresie dojrzewania mogą mieć trudności z przestrzeganiem zaleceń lekarskich, a w efekcie utrzymaniem prawidłowej higieny jamy ustnej. Konstrukcja aparatów ortodontycznych per se sprzyja retencji płytki nazębnej, a stosowane podczas leczenia siły ortodontyczne mogą aktywować odpowiedź zapalną w rejonie tkanek przyzębia. Co więcej, towarzyszące pokwitaniu wahania hormonalne mogą potencjalnie zaostrzać stan zapalny dziąseł. W konsekwencji, po założeniu aparatu stałego, może dochodzić do rozwoju zapalenia dziąseł, klinicznej utraty przyczepu łącznotkankowego, a nawet pojawienia się recesji dziąsłowych, czy przerostu dziąseł.
Etiopatogeneza przerostu dziąseł nie jest w pełni wyjaśniona, jednak rolę w jego rozwoju mogą odgrywać czynniki ogólnoustrojowe i genetyczne, a także miejscowa akumulacja płytki nazębnej np. związana z leczeniem ortodontycznym. Zaobserwowano, że przerost dziąseł charakteryzuje się pogrubieniem nabłonka dziąsłowego i tkanki łącznej włóknistej. U pacjentów użytkujących stałe aparaty ortodontyczne wynika on z silnej odpowiedzi proliferacyjnej nabłonka z towarzyszącą znaczną ilością wiązek włókien kolagenowych w porównaniu do pozostałych przypadków postaci przerostu np. spowodowanego farmakoterapią.
Gingiwektomia jest procedurą chirurgiczną pozwalającą na przywrócenie fizjologicznego konturu dziąsła, a także optymalnych warunków do gojenia tkanek przyzębia i oczyszczania powierzchni zębów u chorych z przerostem dziąseł.
Wymaga ona jednak spełnienia miejscowych warunków, takich jak:
- wystarczająca szerokość dziąsła przyczepionego,
- ponad 3 mm tkanek dziąsła mierzonych od brzegu wyrostka zębodołowego do brzegu dziąsłowego,
- akceptowalnego poziomu kości wyrostka zębodołowego.
Metody chirurgiczne są rekomendowane jako szybkie interwencje terapeutyczne w przypadku przerostu dziąseł, zaburzającego przebieg leczenia ortodontycznego. Wówczas są one stosowane niezależnie od poziomu higieny jamy ustnej. Długoterminowe obserwacje wykazały jednak, że stabilność efektów uzyskanych za pomocą gingiwektomii, jest uwarunkowana odpowiednią kontrolą płytki nazębnej. Z tego powodu autorzy omawianej pracy podkreślają rolę edukacji w zakresie higieny jamy ustnej i zachowania zdrowia tkanek przyzębia u pacjentów ortodontycznych.
Przerost dziąseł może wpływać negatywnie na funkcje żucia, estetykę uśmiechu, a także na kondycję psychiczną – poświęcających wiele uwagi swojemu wyglądowi – młodych pacjentów. Gingiwektomia jest konieczna w przypadkach przerostu dziąseł z towarzyszącymi jej głębokimi kieszonkami, utrudniającymi oczyszczenie powierzchni zębów ze złogów kamienia nazębnego i płytki bakteryjnej. Chirurgiczna korekta przerosłej tkanki dziąsła, poprzez odtworzenie jej prawidłowego konturu, umożliwia efektywne przeprowadzenie zabiegów skalingu oraz root planingu, a tym samym kreuje środowisko sprzyjające zdrowiu tkanek przyzębia.
Gingiwektomia jest procedurą stosowaną w celu usunięcia nadmiaru tkanki dziąsła pozwalającą na poprawę estetyki biało-czerwonej. Niniejszy opis przypadku potwierdza, że konwencjonalna gingiwektomia u pacjentów ortodontycznych pozwala na uzyskanie optymalnych efektów zarówno estetycznych, jak i funkcjonalnych.
dr n. med. Joanna Rasławska-Socha
Katedra I Zakład Stomatologii Zachowawczej Przedklinicznej i Endodncji Przedklinicznej
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Komentarz
Przerost dziąseł (gingival overgrowth, GO; gingival enlargement, GE), inaczej hiperplazja dziąseł, jest stanem, którego etiopatogeneza jest złożona. Opisywany przypadek 21-letniej pacjentki z przerostem dziąseł na skutek leczenia ortodontycznego wskazuje na częstość występowania hiperplazji dziąseł w tej właśnie grupie pacjentów. Komentowana publikacja dostarcza cennych informacji na temat leczenia przerostu dziąseł u młodych pacjentów ortodontycznych, wskazując na konieczność wieloaspektowej oceny i podejścia do tego problemu.
Przyczyny przerostu dziąseł są złożone, a ich etiopatogeneza nie jest w pełni zrozumiana. W literaturze wskazuje się na wiele czynników, w tym predyspozycje genetyczne, nieprawidłowe ustawienie zębów, czynniki hormonalne i stosowane leki, a także trudności w utrzymaniu prawidłowej higieny jamy ustnej, skutkujące ciągłą obecnością płytki nazębnej (1).
W kontekście leczenia ortodontycznego przerost dziąseł często jest wynikiem aktywnej odpowiedzi zapalnej na bodźce mechaniczne dostarczane przez aparat ortodontyczny (2). Zmiany hormonalne, zwłaszcza w okresie dojrzewania, mogą zaostrzać ten stan, co jest kluczowe dla zrozumienia sytuacji klinicznych, takich jak opisany przypadek. Zaczepy ortodontyczne, oprócz mechanicznego drażnienia tkanek, utrudniają usuwanie płytki nazębnej, która odkłada się nie tylko wokół zaczepów, ale też w obrębie ligatur i pod łukiem. Utrudnione stosowanie nici dentystycznej powoduje zaleganie płytki na powierzchniach stycznych zębów. W literaturze często podkreśla się rolę edukacji pacjentów w zakresie utrzymywania prawidłowej higieny jamy ustnej, jako kluczowego elementu zapobiegania przerostowi dziąseł. Stosowanie szczoteczek międzyzębowych oraz odpowiednich technik szczotkowania, a także regularne wizyty kontrolne u lekarza dentysty i higienistki, mają na celu ograniczenie akumulacji płytki bakteryjnej. Przedstawione badania dowodzą, że pacjenci, którzy byli odpowiednio edukowani w zakresie higieny jamy ustnej, mieli znacznie mniejsze skłonności do rozwoju GO. Istotnym czynnikiem jest również długość leczenia ortodontycznego. Badania Pinto i wsp. dowodzą, że czas trwania leczenia ortodontycznego w istotny sposób wpływał na występowanie GE (3). Instruktaże higieny jamy ustnej i działania motywacyjne powinny być skierowane do młodzieży i młodych dorosłych poddawanych leczeniu ortodontycznemu. Przerost dziąseł może być wywołany również niklem zawartym w zaczepach i łukach ortodontycznych (4).
Niektórzy autorzy zaznaczają, że również długoterminowe sukcesy po zabiegach gingiwektomii są ściśle zależne od przestrzegania zasad higieny, co podkreśla znaczenie systematycznego wsparcia pacjentów w tym zakresie (4, 5).
Chirurgiczne usunięcie nadmiaru tkanki dziąsłowej, takie jak gingiwektomia, wydaje się być efektywną interwencją w przypadku znacznego przerostu dziąseł, który wpływa na zdrowie jamy ustnej i estetykę (5). W opisywanym przypadku wykonanie zabiegu przyniosło pozytywne rezultaty zarówno pod względem estetycznym, jak i funkcjonalnym. Wyniki kontrolnych wizyt po zabiegu potwierdziły efektywne gojenie tkanek, co zgadza się z obserwacjami innych badaczy (6). Jednak zanim zostanie podjęta decyzja o konieczności przeprowadzenia zabiegu, należy pamiętać o tym, że jednym z często obserwowanych zjawisk w ortodoncji jest zmniejszanie się przerostu dziąseł po czasowym zdjęciu aparatu. W wielu przypadkach przywrócenie pacjentowi możliwości swobodniejszego oczyszczania jamy ustnej oraz zmniejszenie mechanicznych obciążeń tkanki dziąsłowej prowadzi do poprawy stanu zdrowia tkanek przyzębia. Badania sugerują, że zakończenie terapii ortodontycznej lub przerwa w stosowaniu aparatu mogą prowadzić do spadku proliferacji dziąsłowej tkanki w odpowiedzi na zmniejszenie czynników prowokujących, takich jak retencja płytki nazębnej.
Podsumowanie
Przerost dziąseł w kontekście leczenia ortodontycznego stanowi istotny problem kliniczny, który wymaga kompleksowego podejścia. Opisywany przypadek przerostu dziąseł u pacjentki ortodontycznej wskazuje na skuteczność interwencji chirurgicznych oraz znaczenie edukacji pacjentów. Gingiwektomia, jako skuteczna procedura w takich przypadkach, przynosi korzyści zarówno estetyczne, jak i funkcjonalne. Kluczowym elementem w prewencji GO jest instruktaż higieny oraz zapewnienie odpowiedniej kontroli płytki nazębnej, co może znacząco wpłynąć na wyniki leczenia ortodontycznego i zdrowie jamy ustnej pacjentów. Dalsze badania powinny skupić się na długoterminowych skutkach terapeutycznych oraz metodach prewencyjnych, które mogą okazać się kluczowymi w zarządzaniu przerostem dziąseł związanym z leczeniem ortodontycznym.
dr hab. Monika Machoy
Zaklad Perioodontologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Piśmiennictwo:
1. Beaumont J, Chesterman J, Kellett M i wsp. Gingival overgrowth: Part 1:aetiology and clinical diagnosis. Br Dent J 222, 85–91 (2017). https://doi.org/10.1038/sj.bdj.2017.71
2. Shirbhate U, Bajaj P, Solanki D i wsp. Management of Orthodontic-Induced Gingival Enlargement: A Case Report. Cureus. 2023 Oct 25;15(10):e47660. doi: 10.7759/cureus.47660. PMID: 38021599; PMCID: PMC10670554.
3. Pinto AS, Alves LS, Zenkner JEDA i wsp. Gingival enlargement in orthodontic patients: Effect of treatment duration. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 2017 Oct;152(4):477-482. doi: 10.1016/j.ajodo.2016.10.042. PMID: 28962731.
4. Gursoy UK, Sokucu O, Uitto VJ i wsp. The role of nickel accumulation and epithelial cell proliferation in orthodontic treatment-induced gingival overgrowth. Eur J Orthod. 2007 Dec;29(6):555-8. doi: 10.1093/ejo/cjm074. Epub 2007 Nov 7. PMID: 17989122.
5. Mawardi H, Alsubhi A, Salem N, Alhadlaq E, Dakhil S, Zahran M, Elbadawi L. Management of medication-induced gingival hyperplasia: a systematic review. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol. 2021 Jan;131(1):62-72. doi: 10.1016/j.oooo.2020.10.020. Epub 2020 Oct 26. PMID: 33214091.
6. Agrawal K, Shirbhate U, Paul P, i wsp. (August 17, 2024) Gingivectomy as a Treatment for Orthodontic-Induced Gingival Enlargement. Cureus 16(8): e67069. doi:10.7759/cureus.67069.
.
