Obgryzanie paznokci jest stosunkowo często występującą czynnością nawykową u dzieci w wieku szkolnym i nastolatków – szacuje się, że nawet 30% tej populacji ma problem z takimi zachowaniami. Bardzo rzadko nawyk ten pojawia się poniżej 4. roku życia. Poszukiwanie odpowiedniej terapii dla osób, które swój nawyk z dzieciństwa (wówczas nieszkodliwy i bagatelizowany), często przenioszą w świat dojrzałości, jest niezwykle pożądane – głównie ze względu na defekt kosmetyczny, jaki wiąże się z niszczeniem okolicy paznokci. Możliwe jest także występowanie innych następstw: głównie nadkażenia bakteryjne, czy możliwość rozsiewu brodawek wirusowych.
Bardzo dobre efekty terapeutyczne na omawiane psychodermatologiczne schorzenia przynosi farmakoterapia w połączeniu z technikami z kręgu psychoterapii. Są to przede wszystkim: technika kontroli bodźców (stimulus control therapy – SCT), terapia ukierunkowana na odwracanie nawyków (habit reversal training – HRT), terapia behawioralno-poznawcza (cognitive behavioral therapy – CBT) oraz terapia awersyjna (aversion therapy). Za najefektywniejsze uznaje się połączenie dwóch terapii: HRT i SCT. Postęp oczywiście wymaga czasu – co najmniej 6 sesji terapeutycznych.
SCT obejmuje trzy kroki: redukcję bodźców płynących ze środowiska, utrudnianie wykonywania nawyku oraz dezaprobatę czynności, którą chcemy zwalczyć. CBT natomiast jest rodzajem psychoterapii, która nastawiona jest na zmianę zachowania poprzez zmianę sposobu, w jaki się je spostrzega. Z kolei terapia awersyjna ma za zadanie skojarzenie pociągającego bodźca z innym, przykrym – chodzi o wywołanie negatywnej reakcji. HRT zaś jest trzyskładnikową formą psychoterapii – chory musi sobie uświadomić szkodliwość swojego postępowania oraz znaleźć formy działania, które odwiodą go od chęci wykonania nawyku aż do momentu, kiedy owa chęć minie (w połączeniu ze wsparciem najbliższych osób).
W farmakoterapii onychotillomanii i onychofobii z dobrym skutkiem stosuje się N-acetylocysteinę w dawce dobowej 1200-2400 mg, głównie za sprawą jej znacznie lepszego profilu terapeutycznego i mniejszego zagrożenia skutkami ubocznymi, w porównaniu do klasycznych leków antydepresyjnych.
Pozostałymi metodami terapeutycznymi pozostaje wykonywanie raz w tygodniu manikiuru, a także codzienne zakładanie bandaża na jeden z palców na czas co najmniej dwóch tygodni. Wówczas zdrowy, nieuszkodzony paznokieć jest dowodem dla pacjenta, jak bardzo jego postępowanie jest niewłaściwe. Ostatnim sposobem jest przyznawanie sobie nagród za powstrzymywanie się od praktykowania nawyków przez wyznaczony przez pacjenta okres.
Źródło:
Magid M., Mennella C., Kuhn H., Stamu-O'Brien C., Kroumpouzos G., Onychophagia and onychotillomania can be effectively managed. J Am Acad Dermatol 2017; 77 (5): 143-144.
Lek. Paulina Szczepanik-Kułak
