Patofizjologia AZS jest wynikiem złożonej interakcji między uwarunkowaniami genetycznymi (wrodzona podatność), środowiskiem osobniczym, czynnikami zakaźnymi, zaburzeniami funkcjonowania bariery skórnej i odpowiedzią immunologiczną, w której główną rolę odgrywają limfocyty Th2. Do rozpoznania choroby służą powszechnie przyjęte kryteria diagnostyczne opracowane przez Hanifina i Rajkę. Biopsje skóry nie są niezbędne do rozpoznania, ale mogą być wymagane do wykluczenia innych jednostek chorobowych. W rozpoznaniu różnicowym najważniejsze jest uwzględnienie innych postaci wyprysku. Podstawą w leczeniu AZS jest właściwa pielęgnacja skóry poprzez regularne stosowanie emolientów i nawilżanie. Dbałość o skórę ma na celu przywrócenie prawidłowej bariery skórnej oraz rozpoznawanie i eliminowanie czynników zaostrzających chorobę. Kolejne etapy leczenia, w zależności od ciężkości choroby, polegają na stopniowym dołączaniu leków. W ciężkich postaciach AZS zalecane jest leczenie ogólne.
AZS jest chorobą, której dość często towarzyszą inne dermatozy, m.in. łysienie plackowate (alopecia areata – AA), będące odmianą niebliznowaciejącej utraty włosów, w której limfocyty Th2 także wydają się pełnić ważną patogenetyczną rolę.
Do Oddziału Dermatologicznego National Reference Center for Rare Skin Diseases Departament of Dermatology Uniwersytetu w Bordeaux we Francji zgłosił się 28-letni pacjent z ciężką postacią AZS (trwającą od wczesnego dzieciństwa; wskaźnik SCORAD 58.5; EASI 14.9), astmą oraz rocznym wywiadem łysienia plackowatego całkowitego (wskaźnik SALT wynosił 87.4). W przeszłości pacjent ten otrzymywał cyklosporynę w dawce dobowej 5 mg/kg przez 8 miesięcy, co przyniosło jedynie częściową poprawę zmian skórnych, dlatego lek zastąpiono metotreksatem (20mg/tydzień), stosowanym przez 7 miesięcy. Metotreksat w umiarkowany sposób kontrolował objawy AZS oraz wiązał się z występowaniem działań niepożądanych, takich jak nudności i przewlekłe zmęczenie. Powyższe leczenie nie przyniosło oczekiwanego rezultatu w postaci odrostu włosów. W związku z brakiem efektu terapeutycznego włączono dupilumab, który jest ludzkim przeciwciałem monoklonalnym swoiście hamującym nadaktywne przekazywanie sygnałów przez dwie kluczowe interleukiny: IL-4 i IL-13. Interleukiny te są uważane za główne czynniki odpowiedzialne za utrzymujący się stan zapalny nie tylko w przebiegu AZS, a także innych chorób alergicznych czy atopowych. Po 3 miesiącach leczenia otrzymano widoczne efekty w postaci złagodzenia zmian skórnych i świądu, a także poprawę jakości życia. Co więcej, w tym samym czasie odnotowano początek intensywnego odrostu włosów, prawie całkowitego w 6 miesiącu leczenia, za wyjątkiem niewielkiego ogniska w okolicy potylicznej. Nie stwierdzono żadnych poważnych działań niepożądanych, jedynie łagodne zapalenie spojówek.
Jest to bardzo ważne doniesienie naukowe, po raz pierwszy opisujące skuteczność dupilumabu w leczeniu łysienia plackowatego. Podkreśla się konieczność dalszych badań naukowych, a także nadzieję na nową linię terapeutyczną w tej wciąż niedostatecznie zbadanej dermatozie. Warto podkreślić, że Komisja Europejska udzieliła pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego dupilumab ze wskazaniem do stosowania u dorosłych pacjentów z atopowym zapaleniem skóry (AZS) o nasileniu umiarkowanym do ciężkiego, którzy kwalifikują się do leczenia ogólnego.
Lek. Paulina Szczepanik-Kułak
Na podstawie:
Darrigade A., Legrand A., Andreu N., Jacquemin C., Boniface K., Taïeb A., Seneschal J.: Dual efficacy of dupilumab in a patient with concomitant atopic dermatitis and alopecia areata. Br J Dermatol 2018; doi: 10.1111/bjd.16711.
